መጅልስ አምን ወለዛልም ቀራራቱ ድድ ኤረትርየ - 3ይ ክፈል
እብ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ
በሊስ እግል ዛልም ሸክዋት ምጅልስ አምን
ሳልሳይ፦ ኤረትርየ፡ ክምሰለ ምጅልስ አምን ዲብ ከርስ ቀራሩ ዕልብ 1907 ለሸርሐዩ፡ እግል መትዐዳዪት ፈደራልየት ሕኩመት ሶማል ለይአዕተረፈት እበ፡ ጀላብ እግል ትርፈድ እንዴ ትቤ አው ብዕድ ፍክር ሰበት ዐለ እግለ ኢኮን። ዲበ ሕኩመት ለዐለ እለ መባጥር፡ ዲብለ ናይለ ወክድ ለሀይ ሰፊር ኤረትርየ ዲብ መነዘመት ምጅልስ ቅራን (አርአየ ደስተ) ዲብ ዮም 19 ማዮ 2009 ዲብለ እተ መደት ለሀ ርኢስ መጅልስ አምን ለዐለ ሰፊር ፈታሊ ሸርክን ለነድአየ ልእከት ዋዴሕ ህለ። እሊ ለተሌ ሰለስ አግደ ንቀጥ ህዬ ሀድገ።
1. “መጅልስ አምን እግል መትዐደዪት ፈደራልየት ሕኩመት ሶማል ክምሰል ሕኩመት ሸርዕየት ሶማል ወእድንያይ እዕትራፍ ለበ እንዴ ወደ ሸርሐየ። ዲብለ ትወቀለት ርሽመት ባጽሕ ለሀለ መሻክል ሶማል፡ እግል ስያስያይ ወናይ ስያደት ሕርያናት ሸዐብ ሶማል ለኢሸርሕ ዲብ እድንያይ ቀዋኒን ለኢለአተንክብ ሻፍግ ወዛልም ስያስያይ ሐል ክራጅ እግል ልግበእ እለ ክምሰል ኢቀድር ሕኩመቼ እብ ትሉሉይ እት ሸሬሕ ጻንሐት ተ።”
2. “ለእብ ዕንፍ ምን ሶማል ወኬን ለትወለደት ‘መትዐደዪት ሕኩመት’ ምስለ ክሉ ምን ናይ ካርጅ ጀሃት ለልትሀየበ ናይ ማል ወዐስከርየት ሰዳይት ዕምረ እግል ልጠወል ኢቀድረ። እሊ እብ ኢቃኑናይ አግቡይ ለልትሀየብ ስለሕ ህዬ፡ ዲብ ደግሽ ሶማል ክምሰል ዲብ እሳት ለምበ ክዕየት እንዴ ወዴከ ለልትነሰእ ቱ። እሊ ዲብ ሶማል ‘መትዐደዪት ሕኩመት’ ለልትበሀል ተጃርብ ናይ በሸር ከሳር ለለአጀሬ እግል መሻክል ሶማል ለኬልም እት ረአስ ግብአቱ፡ ዲብ መስኩበት ወአምን መንጠቀት ቀር አፍሪቃመ መብቅያይት ሽንርብ ለለሐድግቱ
3. “ሸዐብ ሶማል፡ ዲብ ናይ ብዕዳም ለገብአ ናይ ስያሰት ስታቲባት መጀረቢ እግል ልግበእ ኢወጅብ። እብ ገበይ ክሎም ቅዋት ለሻርኮ እቱ ሄራር ዓም ወጠኒያይ መቅርሕ ወሰላም፡ ወጠንያይት ሕኩመት እግል ትትከወን ናይ ስያደት ሐቁ እግል ልትሐሸም ቡ” ራብዓይ፦ መጅልስ አምን ዲበ መደት ለሀ፡ እግለ እግል ገሌ መናጥቅ መቃዲሾ ሌጠ ለራቅብ፡ ዲብ ጃንዋሪ 2009 ዲብ ሙእተመር ጅቡቲ እብ አዳላይ እዳረት መጅልስ አምን ወለዛልም ቀራራቱ ድድ ኤረትርየ (6ይ ክፈል) እብ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ አሜሪከ ወመሳኒተ ለትከወነት “መትዐዳዪት ሕኩመት ፈደራልየት” ረስሚ አዕተረፈ እበ። ቃኑናይ ደሊስ እንዴ ኢለቀርብ ህዬ “ “ሕኩመት ሸርዕየት ተ” ቤለየ። ምናተ ለዲብ ፑንቲላንድ ወሶማሊላንድ ለዐለየ ሕኩማት ኢፈቅደወን። እብ ሰበት ሸርዕየቶም ልግበእ ወኢሸርዕየቶም ለነስአዩ ቀራርመ ይዐለ። ምጅልስ አምን እብ ሰበት እለ ቀድየት እለ ለነስአዩ ቀራርመ እግል ብዝሓም መተቅብለት ለሻቅል “ወቀዩቱ ሚ ኢፋል?” ለልብል ሰኣል ለለሀርስቱ ለዐለ። ሰበቡ ለቀራር ለሀይ፡ እግለ ተሐባለከ መሻክል ሶማል ምን ሐዲስ ለኬልም ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ እግል ኖሰ ውሕደተ ለአከደት ሶማል ለፈንጥር ወናይለ ወክድ ለሀይ ሕኩመት አቶብየ ወብዕዳት ናይ መንጠቀት፡ ቃረት ወእዲነ ጀሃት ዲብ ሶማል በርጠጠዕ እግል ሊበሎ እግለ ምን እስትዕማር ብሪጣንየ ወኢጣልየ ዲብ ሰነት 1960 ሕርየተ ክምሰል ረክበት እግል ዎሮ ዘመን እድንያይ እዕትራፍ ለዐለ እግለ ሶማል እንዴ ፈንጠርከ፡ ካርቶናንት ሕኩማት እግል ከወኖት መንገአት ረሓብ ለከስትቱ ለዐለ። ሓምሳይ፦ ምጅልስ አምን፡ ዲበ መደት ለሀ፡ ሔፍዛይ ሰላም ቅወት እተሓድ አፍሪቀ ዲብ ሶማል መስኩበት ዲብ አከዶት እግለ ወደዩ ዶር ሐመደ።
1. ክምሰለ ልትአመር ምጅልስ አምን ዲብ ዮም 21 ፌብርዋሪ 2007 ዲበ ሓለፈዩ ቀራር ዕልብ 1744፡ ወቀይ ሔፍዛይ ሰላም ቅዋት አፍሪቀ ዲብ ሶማል፡ እግል ሶማልዪን ጀሃት ዲብ ንቃሽ ወዕሪት ወሰዳይት እግል ፈደራልያይ መአሰሳት ዕቅበት፡ አግደ ህዬ አምን ወጠን እት ፍዕል እግል አውዐሎት ክምቱ ወደሐዩ። እለ ቅወት እለ አስክ ሶማል ክምሰል መጽአት ለሳደፈ መታክል ለእግል ትሕፈዙ መስኡልየት ለረፍዐት ሰላም ኢጸንሐየ። ሰበት እሊቱ ህዬ ዲበ መደት ለሀይ
ብዝሓት ድወል አፍሪቀ ዲብ ተማስ ሶማል እግል ኢልሸመመ እንዴ ፈርሀየ፡ ጄሸን ምን ንድአት ሐረግረጎተን ለለአትፈክር ይዐለ። ሰበት እሊቱ ህዬ ሔፍዛይ ሰላም አፍሪቀ እብ ውሕዳት ዩጋንደ ወብሩንዲ ሌጣቱ ለትከወነ።
2. ክምሰለ ልትአመር ወቀይ ናይለ አስክ ሶማል ለትለአከ ጄሽ እተሓድ አፍሪቀ፡ ምነ ትየመመ እቱ ናይ ዕቅበት ሰላም ወኬን፡ ጽጌዕ “መትዐዳዪት ፈደራልየት ሕኩመት” እንዴ ጸብጠ መሻክል ሶማል ለኬልም ገብአ። ሰበት እሊቱ ህዬ ዲብ ከርስ መዐሳክሩ ወምኑ ወኬን ድቁብ ህጁም ዲብ ሳድፉ ሀድፍ ገብአ። ዲብ ደንጎበ፡ “ሔፍዛይ ሰላም እተሓድ አፍሪቀ ዲብ ሶማል፡ ቅያስ ለአለቡ ተሕድያት ዲብ ሳድፉ፡ እብ እሱወ ሒለት ቱ እግለ ይህሌት ሰላም እግል ልሕፈዝ ዲብ ሶማል እብ ግዲደ መስኩበት እግል ልምደድ ለቀድር? እብ ትሉሉይ እግል ምጅልስ አምን ዲብ ቀደሙ ለትመደደ ሰኣል ዐለ።
3. ምጅልስ አምን እብ ዓመት ወእዳረት አሜሪከ እብ ፍንቱይ፥ ሔፍዛይ ሰላም ጄሽ እተሓድ አፍሪቀ አርወሐቱ እግል ለአድሕን ዲብ መዐሳክር አግደ መዳይን ግብለት ሶማል ልዉሽ ክምሰል ህለ ሰኒ ወአማን ለአምር ዐለ። እግል እለ ለተአክድ እግልነ መሰል ህዬ፡ ለእግል ገሌ ምን ውሕዳት ኡጋንደ ወብሩንዲ ለአክመደ ናይ
18 ኦጎስት 2009 ህጁም እንትሓር ቱ። ለሓለት ክምሰል እሊ ለትበሀለት ሐቆመ ገብአት፡ እሊ አፍሪቅያይ ጄሽ ምን መቃዲሾ - መንጠቀት አክደር - ወኬን እግል ልትሐረክ ሐቆመ ጀረበ ቴለል ሚ ክምሰል ገብእ ጌማሙ ኢለሐይል። ጄሽ አፍሪቀ ናይ ፍዳእዪን ህጁም ዲብ ጀሬ እቱ ወክድ አው ገሌ ምን አንፋሩ ዲብ ከርዶን ዶል ለአቱ፡ እንዴ ኢፈናቴ እብ ሰለሕ ክቡድ ላጽሕ ሸዐብ ዲበ ነብር እቱ ድዋራት ቀዝፍ ዐለ። እብ ሰበብ እሊ ህዬ እብ ሸዐብ ሶማል ለተአበ ጄሽ ገብአ። ዶር ምዋጥን ሶማል ዲብ መቃዲሾ ስቀቱ ምኑ ሰበት ሰሐበ፡ ለገብአ ነፈር ክምሰል አባይቱ ልርእዩ ለዐለ። እብ ሐጫር ህግየ ሸዐብ መቃዲሾ ክምሰል ግልባቡ ለቀርልዐ አባይቱ ለልርእዩ። ለስያስያይ ወዐስከርያይ ደሚር እት መዋጥር ለካሬ ወቀይ ቅዋት አፍሪቀ ለተሐባለከ ወደዩ ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ አስክለ ፍገሪት ለኢትትረከብ ምኑ መብቅያይ ቴለል ዑሩጉ ዐለ። ሳድሳይ፦ ምጅልስ አምን ዲበ ወክድ ለሀይ “ እግል ወራት ሰላም ጅቡቲ ለለዐንቅፎ ጀሃት” ለትትሐዜ ምስዳር እግል ትትነሰእ እቶም ክምታ ቱ አከደ። 1. “ወራት ሰላም ጅቡቲ” ማይተት እንተ ለትወለደት ክምተ ምጅልስ አምን ሰኒ ወአማን ለአምር ዐለ። ሰበት እሊ ዲበ መደት ለሀ አረይ እግል ሊደየ ለለሐዜ ጀሀት ዐለት ምንገብእ፡ ለለዐንቅፈ አው ህዬ በርናምጁ ለለአፈርስ ምኑ ቅወት ተትሐዝዩ ይዐለት።
2. እምበል ሸክ ቀድየት ሶማል ናይ አማን ሐል እግል ትርከብ ትትሐዜ ዐለት ምንገብእ ላኪን፡ ለቀድየት እግል ሶማልዪን እግል ትትረፍ ዐለ እግለ። እብ ገበይ ምጅልስ አምን ለልትቀሰብ ሐል ህዬ ለትኬለመ መሻክል ሌጣቱ ለወልድ።
ሳብዓይ፦ ምጅልስ አምን ዲበ መደት ለሀ “ኤረትርየ አስክ እለ ምስል ጅቡቲ ዲብ ህድግ እግል ትእቴ ሰበት ረፍደት፡ ናይ ክልኢተን መዋጀሀት ወናይ ሰብ ዜረኖት ኢመትከባተ እግል ጅህድ አሚን ዓም በሊስ ኢሀዪበ፡ ምጅልስ አምን ክምሰል ሻቀለዩ እብ ድግማን ሸሬሕ።” ለልብል ሸሬሕ እፍጉር ዐለ።
1. ኤረትርየ ምን ሰልፍለ ምሽክለት ክምሰል ጀሬት ምስል ጅቡቲ ናይ ሕዱድ ምሽክለት ክምሰል አለበ እክድት ዐለት። ምን ምድር ጅቡቲ፡ ሰድርመ ትግበእ ለጠልቡ ይዐለ እግለ። ጅቡቲ ጠለባት ዐለ እግለ ምንገብእ ህዬ፡ እብ ዋዴሕ እንዴ አትአመረት እግል ተአቅርቡ ዐለ እለ። ሐቆ እሊ፡ ለቀድየት እግል ለሐባልክ ለቀድር እድንያይ ሸክል እንዴ ኢተአጸብጥ፡ እብ ናይ ክልኢተን ድወል ወእብ ገበይ ሕውትነት አስክ በዐል ምግብ መስኒ ክልኢተን ድወል ሐል እግል ልርከብ ቀድር ዐለ።
2. ሕዱድ ኤረትርየ ወጅቡቲ፡ እብ ሰለስ እትፋቃት በህለት ዲብ እትፋቅየት 24 ጃንዋሪ 1900፡ 10 ጁላይ 1901፡ 7 ጃንዋሪ 1935 እሹር ቱ። ለእትፋቅየት ፍንጌሀ እግል ኤረትርየ ተስተዕምር ለዐለት ኢጣልየ ወእግል ጅቡቲ ተስተዕምር ለዐለት ፈረንሳቱ ለትፈረመ። ሰበት እሊ ሕዱድ ክልኢተን ድወል ምን ቀደም 8 ዕቁዳት እንዴ አስተብደ ዋዴሕ ቱ። እብ ዋጅብ ለተአሸረ ምን እስትዕማር ለትወረሰ ሕዱድ ለበን ድወል እብ ሰበብ ሕዱድ ፍንጌሀን መሻክል እግል ልቅነጽ ቀድር ለለብል ህግየ መፍሁም ኢኮን። ሐቴ ደውለት እብ በረ ቅዋት ዳረኮት ይሕዱደ እግል ትውረር አው ጠለባት ናይ ሕዱድ እግል ትቀድም መካስብ እግል ርክበት ሻፍገት ምስዳር እግል ትንሰእ ገብአት ምንገብእ፡ ለናይ አቶብየ ተጃርብቱ ለልደገም። ናይለ ወክድ ለሀይ ሜርሐት አቶብየ እግል ገሌ ምድር ኤረትርየ ዲብ ከርስ ምድሩ ለኣተ ሐዳስ ከሪጠት ትግራይ ዲብ ሰነት 1997 እንዴ አፍገረ እግል ናይ ሕበር ምስተቅበል ዲብ ብቆት ለካረ መብቅያይ በርደደህ አጅረ። አቶብየ እግለ ዲብ ከሪጠት ለረስመቱ ምድር ኤረትርየ እብ ሒለት ዲብ ምድር እግል ተአክዱ እንዴ ትቤ ድድ ኤረትርየ ትሉሉይ ሰለስ ወራራት - ምን 1998 አስክ 2000 ወዴት።
3. ናይለ ወክድ ለሀይ ሕኩመት አቶብየ፡ ዲብ ፌብራይር 2008 ዲብለ እግል ሰልሲተን ድወል (ኤረትርየ፡ አቶብየ ወጅቡቲ) ለለትሐዳድድ ደብር ሙሰ ዐሊ ስለሕ ክቡድ ክምሰል ተክለውቱ፡ እሊ ክሉ መሻክል ሕዱድ ኤረትርየ ወጅቡቲ መጽአ። መጥ-መጦር እሊ አቶብየ ለነስአተ ምስዳር ህዬ ዲብ ጅቡቲ ለዐለት ቅወት አሜሪከ አስክ ቅብለታይ እንክር ሕዱድ ኤረትርየ መጽአት። ሕኩመት ኤረትርየ፡ ዲብ እንክር ግብለት ምውዳቅ ጸሓይ ወግብለት ናይ ሕዱዱ እት ገብእ፡ እግል ሐረከት ዐክሰርየት አቶብየ ወአሜሪከ ምን ቅሩብ ታብዑ ዐለ። ዲብ ክእነ ቴለል እት ሕነ ህዬ ዲብ ዮም 23 ኣፕሪል 2008 አሚር ቀጠር ለዐለ ሐመድ ቢን
ከሊፈ አልሳኒ አስክ ርኢስ ኢሰያስ አፈወርቂ ተለፎን እንዴ ዘብጠ፡ ርኢስ ጅቡቲ እስማዒል ዑመር ገሌ “ኤረትርየ ዲብ ባካት ናይ ሕበር ሕዱድነ ቅወት ብዝሕት ተአሸፍፍ ህሌት” ዲብ ልብል ሸክወት ክምሰል ቀደመ እቱ ሐበረዩ። ዲብለ ጻብኢት ትሉሊት እብ ወካለት” ዲብ ሐንቴለ ልብል፡ አርእስ ውዛረት ካርጅየት ኤረትርየ ዲብ ዮም 19 ኖቨምበር 2008 ለአዳለዩ ሸሬሕ ብሁል ክምሰለ ህለ፡ ርኢስ ኤረትርየ “እለ ቀድየት እለ ቀደም እለ ክሉ ረአሰ ሳምዐ ይአነ፡” ዲብ ልብል እግል አሚር ቀጠር በልሰ እግሉ። እንዴ አትለ ርኢስ ኢሰያስ አፈወርቂ “ርኢስ እስማዒል ገሌ ዱቅሪ ምስልዬ ምን ልትዋጀህ ሰኒ ዐለ።
እብ አማን ምሽክለት ህሌት ገብአት ምንገብእ፡ አነ እብ ጀሀቼ አስክ ጅቡቲ እግል ኢጊስ ዱሉይ አነ። ርኢስ ገሌመ አስክ አስመረ እግል ልምጸእ ቀድር። እግል ክልኢቱ ኢልትከበቱ ገብአ ምንገብእመ ዲብ አደውሐ እግል ንትዋጀህ እንቀድር” እት ልብል ሐበረዩ። አሚር ቀጠር እብ ጀሀቱ እግለ “ሰኒ” ለቤለዩ ረአይ ኢሰያስ አፈወርቂ ትከበተዩ። ርኢስ ኤረትርየ በዳሪት እንዴ ነስአ፡ እብ ሰበት ሐቂቀት ናይለ ጅቡቲ ለአቅረበተ ሸክወት እግል ኣመሮት፡ እተ ምዕል ለሀ አስክ ርኢስ ጅቡቲ እንዴ አተሰለ ረክበዩ። ርኢስ ጅቡቲ ህዬ “ቅዋቶም ዲብ ሕዱድነ ጽጉዕ ክምሰል ህለ ሰምዐኮ” እት ልብል በልሰ እሉ። ርኢስ ኤረትርየ እብ ጀሀቱ፡ በሊስ ርኢስ ጅቡቲ ክምሰል ተሐበረዩ፡ አስክ እስማዒል እንዴ አተሰለ “ምዶል፡ ዔማት ናይ እለ ሐብሬ እለ ምንቱ?” እት ልብል ትሰአለዩ። ርኢስ ጅቡቲ “ሐበረውኒ” ዲብ ልብል በልሰ። እንዴ ጸንሐው እብ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ ዲብ ናይ ደዓያት ፊራሮ ለትነፈዐው እቡ ፈረንስዪን ለትናወለዉ “ስወር” ክምሰል ህለ ላኪን ይሐበረዩ። ርኢስ ኢሰያስ አፈወርቂ ለደዓያት ለሀይ ምን አማን ለሬመ ክምቱ እግል ተንጃሁ ርኢስ ጅቡቲ እንዴ ሐበረ፡ ክምሰልሁ ላተ ምስዳር እግል ልንሰእ ለዳርክ አስባብ ክምሰል ይህለ ንየት ኤረትርየ ግውርነት ሰኔት ወመዓወነት ክልኢቱ ገባይል አደቀቦት ክምተ አብረሀ። ርኢስ ጅቡቲ እብ ጀሀቱ “በሊስ ሰኒቱ፡ እብ ጀሀቼ ህዬ ፈንጎሕ ዮም 24 ኣፕሪል 2008 እግል አተስል እትካቱ” እንዴ ቤለ ትሳረሐ ምኑ። ምናተ ክምሰል መውዕዱ ይአተሰለ። እብ ቃብል እሊ ውቁላም ዙባጥ ዲበ ባካት እግል ልሽፈፍ ለተአዘዘ ጄሽ እንዴ ተለዩ፡ አስክ ሕዱድ ኤረትርየ ወጅቡቲ ጌሰ። ቀደሙ ለይዐለ አከይ-መቅርሕ እንዴ ከልቀ ህዬ ዲብ ዓሲመት መዲነት ጅቡቲ አቅበለ። ምናተ ቅያደት ጄሽ መዳፈዐት ኤረትርየ እብሊ በርናምጅ እሊ ለትከለቀ አከይ-መቅርሕ ወቅብብ ለዐለ እቱ መዋዲት ምን ገበዩ እንዴ ኢሸክፍ፡ ምስል ጄሽ ጅቡቲ እብ ናይ ሕውትነት ደሚርቱ ለተዓመለ ምስሉ። 4. ሐቆ ስስ ሳምን ናይለ ፍንጌ ርኢስ ኤረትርየ ወተንጃሁ ርኢስ ጅቡቲ እብ ተለፎን ለተሃገው እቱ ወክድ፡ እብ ፍንቱይ ዲብ ዮም 10 ጁን 2008 ዐሳክር ጅቡቲ ጽልመት እንዴ ሔገው ዲብ ረአስ ውሕዳት ኤረትርየ እብ ቀናብል እደይ ለተ’ለ ህጁም ከስተው። ውሕዳት ኤረትርየ ምስለ ክሉ ለዋጀሀዮም ህጁም፡ ክምሰለ
አሰልፍ ለእቤሉ፡ ወሳይቅ ውዛረት ካርጅየት ኤረትርየ ክምሰለ ለሐብሩ፡ ቅያደት መርከዝየት ኤርትርየ ምን ረድ ፍዕል እግል ልትጀመሎ አው እግል ልደገጎ አዘዘዎም።
5. ግራሁ ዮም 11 ጁን 2008 ህዬ ጄሽ ጅቡቲ እብ ጥያራት እንዴ ትሰደ ድድ ውሕዳት ኤረትርየ ድቁብ ህጁም ሀረሰ።
6. ክምሰለ ወሳይቅ ሕኩመት ኤረትርየ ለለአክዱ ህዬ ውሕዳት ኤረትርየ፡ ዲብ ቀደሞም ለገብአ ልግበእ ብዕድ ሕርያን ሰበት ይዐለ እሎም፡ ዲብ ዮም 12 ጁን 2008 ናይ መዳፈዐት አርወሐት ሐቆም ትነፈዐው።
7. ሕኩመት ጅቡቲ ዲብ አስመረ ለዐለ ሰፊረ ዲብ ዮም 14 ጁን 2008 ትስሕብ ዲብ ህሌት፡ እግል ሰፊር ኤረትርየ ዲብ ጅቡቲ ህዬ ዲብ ዮም 16 ጁን 2008 ጠርዘቱ። ሐቆ እሊ እግል ጀዋሲስ ሐሽመት ኤረትረየ እንዴ ዐዝመው ድድ ኤረትርየ ዲብሎማስያይ ወናይ ደዓያት ፊራሮ አትበገሰት።
8. ፍንጌ ውሕዳት ኤረትርየ ወጅቡቲ ዲብ ዮም 12 ጁን 2008 ዲብ ሕዱድ ሸበህ ደግሽ ዐስከሪ ክምሰል ቀንጸ፡ ሕኩመት ጅቡቲ እብ ደሚር እኩይ እንዴ ትበገሰት እብ ገበይ ወዚር ካርጅየቱ መሐመድ ዐሊ ዩስፍ እንዴ ወዴት፡ ዲብ ዮም 29 ጁን 2008 ናይ ድወል ዐረብ መራሐመት እግል ትርከብ እግል ወሳእል እዕላም ምስር ወዐረብ ዲበ ሀበዩ ሸሬሕ፡ “እሊ ናይ ደንጎበ መዋዲት ኤረትርየ እብ እስራኤል ለትሰደ ሰበት ገብአ፡ እግል ክልነ ዲብ ብቆት ለካሬቱ፡ ከሊጅ ባብ አልመንደብ ህዬ አተላላይ አምን ወደሐን ድወል ዐረብ ቱ” እት ልብል ሐበረ። ርኢስ ጅቡቲ እስማዒል ዑመር ገሌ እብ ጀሀቱ፡ ዲብ ዮም 23 ኦክቶበር 2008 ዲብ ምጅልስ አምን ዲብለ ቀደመዩ ሸሬሕ፡ ክምሰል ገሌ ዲብሎማስዪን ዔማታት አሮበ ምን ፓሪስ ለሐበረዉ፡ ሐሩቀት ድወል ዐረብ ጀላብ እግል ኢልሰብብ እቱ ለትመሀዘ ናይ ሕዱድ ደግሽ እግል እስራኤል ምን አትዐገቦት እንዴ ትጀመለ፡ “ለምሽክለት ዲብ ቀበት ሰለስ ሳምን ሐቆመ ኢሰክበት፡ እት ረአስ ኤረትርየ ሐርብ እግል ንፍተሕ ቱ” እት ልብል አትፋረሀ።” ጌምያይ ርኢስ ጅቡቲ ነጂብ ጣህር ላኪን እብ ቃብል እሊ ዲብ ዮም 25 ኣፕሪል 2008 ዲበ ሀበዩ ሸሬሕ፡ “ናይ ሕዱድ ባካት ምን ሀለዮት ጄሽ ሕር ህለ፡ ምስል ኤረትርየ ክሉቅ ለዐለ ቴለል ሐርብ ህዬ ሽኑክ ህለ” እት ልብል ሕቡሩ ዐለ።” እሊ ዲብ ሕድ ለይበይእ ሸሬሕ ረስሚ ጅቡቲ፡ ቅያደት ጅቡቲ ቀደሙ እብ ናይ እዲነ ወመንጠቀት ጀሃት ዲበ ዳለ እቱ ሲናርዮ እንዴ ትሰሐበ ዲብ ተማስ ክምሰል ትሸመመ ለለሐብር ቱ። ዶሩ ህዬ እብ ናይ በረ ቅዋት እግለ ተሐደደ እሉ ወቀይ እት ፍዕል እግል ለውዐል ምን ስታቲብ ለለሐልፍ ኢኮን።
ምናተ ምን ሒለቱ ለለዐቤ ዶር እግል ለአግዴ ዲበ ልትዌነቅ እቱ ለዐለ ወክድ፡ እግለ ናይ ድወል ምውዳቅ ጸሓይ ጌምየት ዐስከርዪን ለሐበረዉ እንዴ ሰምዐ፡ ዲብ ዕፌ ተማሲል እንዴ ኢገብእ፡ እብ ክሉ መቃዪስ ምስለ ምኑ ለተዐቤ ቅወት ዲብ ሜዳን ዐስከርየት ለአቴ ክምሰል ህለ ለትረሰዐ መስል ዐለ። ገብአ ህዬ፡ እግለ ብዕዳም ለአዳለዉ እግሉ ኤታን እት ፍዕል እንዴ ኢለውዕል ክምሰል ኢለአቀብል ለአደፋርስ ምንመ ዐለ፡ ደገድግ ክምሰል ገብአ፡ ቅዋት ኤረትርየ ሕዱዱ እንዴ ተዐደ ዲብ ከርስ ምድር ጅቡቲ እግል ኢልእቴ ሰበት ፈርሀ፡ አስክለ ዐለ እቱ አቅበለ። ኤረትርየ ሕዱደ እግል ትትዐዴ ክምሰል ኢኮን ህዬ እብ ገሌ ፈተቹ ተሐበረዩ። ሰብ ሰልጠት ኤርትርያመ እብ ጀሀቶም ዲብ ምድር ግዋሬሁ ሸዐብ ጅቡቲ ሽብርመ ትግበእ ንየት አው ጠለብ ክምሰል አለቡ፡ ሑ ሸዐብ ጅቡቲ ህዬ ፈረንሰ እብ አሳስለ ዲብ ዮም 27 ጁን 1977 ምስል ጅቡቲ ለፈርመት እቱ ዐስከርያይ እትፋቅ፡ ምነ ዐስከርያይ ደግሽ ለገብአ እቱ ባካት ሐድ 20 ኪሎ ምትር እተ ሪመ ባካት ሙልሓሊ (ደርዔለ) ዲበ ትትበሀል አካን መዐስከር ከወነ።
9.ኤረትርየ እግለ በርናምጅ ለትመሀዘ ናይ ሕዱድ አከይ-መቅርሕ እግል አስከቦት እግለ ማይ ነዲፍ እግል ሐምረጎት ልትባደሮ ለዐለው ናይ መንጠቀት ወእዲነ ቅዋት በክት እግል ክልአት፡ ዲብ ናይ ክልኢተን ድወል ደረጀት እግል ሐደዶቱ ዲበ ትጻገም እቱ ለዐለ ወክድ፡ ጅቡቲ ድድ ኤረትርየ ምን አማን ለሬመ ሸክዋት ዲብ ትነሽር እግለ ቀድየት አስክ ኢጋድ፡ እተሓድ አፍሪቀ፡ አልጃምዐ አልዐረብየ፡ መነዘመት ሙእተመር እስላም፡ መነዘመት ፍራንክፎን ወምጅልስ አምን ዲብ ዐደዮቱ ትሳሰዐ።
10. ለለትዐጅብ ምጅስል አምን እንዴ ኢከጅል፡ “ኤረትርየ እብ በዐል ምግብ እግል ልግበአ ለጠልበየ ናይ መንጠቀት ወዐለም መሓብር ረፍደት፡ እግል ጅህድ አሚን ዓምመ ቂመት ይሀበቱ” ብህል ዐለ። ምናተ ምጅስል አምን፡ እግለ ልትሃገው እቦም ለዐለው መነዘማት በሀለት ኢጋድ፡ እተሓድ አፍሪቀ፡ አልጃምዐ አልዐረብየ፡ መነዘመት ሙእተመር እስላም፡ ምጅልስ አምን ወእዳረት አሜሪከ፡ እብ ሰበትለ ዲብ ዮም 10 ጁን 2008 ለሳደፈ ሐደስ ዲብ ምድር እንዴ ኢልብሕሶ፡ እብ ሸፋግ ኤረትርየ ክምሰል ሰቀው ለልትአመር ቱ። ምሰል ምጅልስ አምን እግል ኖሱ ዲብ ዮም 12 ጁን 2008 ዲብለ አፍገረዩ ሻፍግ ሸሬሕ፡ እግለ “ኤረትርየ ድድ ጅቡቲ ዲብ ራስ ዱሜረ ወጀዚረት ዱሜረ ወዴተ” ለትብል ዐመልየት ዐስከርየት ክምሰል ሰቀት ልትአመር። ሐቆ 13 አምዕል በህለት ዲብ ዮም 25 ጁን 2008 ዲብለ አፍገረዩ ብዕድ ሸሬሕ ህዬ አሚን ዓም መነዘመት ምጅልስ ቅራን ባንኪሞን አስክ ጅቡቲ ወኤረትርየ “መርማሪ ልኡክ” እግል ልልአክ ጠልበ።
ምጅልስ አምን እንዴ ትባደረ እግል ኤረትርየ ክምሰል ሰቀ፡ እግለ አሰልፍ ለአሰሰየ ሸክወት ደሊል እግል ልርከብ እለ መመርምራይ ወፍድ አስክ ኤረትርየ ወጅቡቲ
እግል ልንደእ ክም ትላከ ቄርኣይ ልብ ካሪ እሉ ህለ። ሰበት እሊቱ ህዬ እብ ቃብሉ ነፈር መነዘመት ምጅስል ቅራን ላተ ኤረትርየ፡ አስክ ለጻሐተ ትትአከድ ምጅርመት ጋብአት ህሌት በህለት ቱ። ዐንገላሊሾ መዋዲት ምጅልስ አምን ህዬ እሊቱ። ለተሀየበዩ ትእዛዝ እምበል በሐስ እት ፍዕል ለለውዕል መሻቀዪ እዳረት አሜሪከ ክምቱ ልትአመር። ጀዚረት ራስ ዱሜረ ዲብ ዮም 10 ጁን 2008 ልግበእ ወቀደመ አው ግራሀ ሐርብ ለኢገብአ እተ አካን ዲብ እንተ፡ ምጅልስ አምን “ፍንጌ ኤረትርየ ወጅቡቲ ዲብ ጀዚረት ዱሜረ ሐርብ ገብአ” ልብል ዲብ ህለ፡ ምን አየ እንዴ ትበገሳ ለረክበየ ሐብሬ ተ? ምጅልስ አምን መመርምራይ ወፍድ ንድአት ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ ለልኡክ ላኪን አስክ ጀዚረት ዱሜረ ኢበጽሐ። ሰበቡ ዲበ ጀዚረት ሚ ክምሰል ገብአ ሐብሬ ሳብተት ሰበት አለቡ። ለአማን ክምሰል እለ ለትበሀለት እት እንተ ላኪን፡ “ኤረትርየ ድድ ጅቡቲ ዐመልየት ዐስከርየት ሀረሰት” ዲበ ልብል መብደአ ሰብተት።